کاشی سنتی ایرانی
کاشیکاری در ایران قدمتی دیرینه دارد و ایران جزو برترین تولیدکنندگان کاشی در جهان به شمار میرود. کاشی سنتی ایرانی جزو زیباترین و برترین نمونههای این صنعت و هنر دیرینه در کشور است که امروزه در دکوراسیون داخلی منازل و حتی زیباسازی فضاهای شهری به کار میرود. در این مطلب قصد داریم به معرفی این هنر بزرگ و خاص بپردازیم و موارد استفاده از آن در دکوراسیون داخلی منازل و فضاهای شهری را مورد بررسی قرار دهیم.
قدمت کاشی سنتی ایرانی
در ایران نیز مانند سایر تمدنهای بزرگ مانند یونان و مصر، کاشیکاری از سالها قبل از میلاد مسیح رواج داشته و به صورت هنری ارزنده و صنعتی مهم انجام میشده است. پایه اولیه کاشیهای تولید شده سفال است. نمونههای اولیه کاشی ظروف سفالی و خشتهای خامی هستند که توسط باستانشناسان استخراج شدهاند. قدیمیترینِ این سفالها به صورت خام بوده اما بررسیهای صورت گرفته نشان از استفاده از لعابهای رنگی در دوره هخامنشی دارد. در این دوره روی ظروف سفالی و کاشیها از لعابهای رنگی با رنگهای زرد، سبز و آبی استفاده شده است.
در دورههای بعدی با اضافه کردن دمای کوره و همچنین مخلوط کردن انواع متریال با خاک رس، توانستند کاشیهایی مقاوم و باکیفیت تولید کنند و ظروف مقاومتری تولید شدند. کاشیهایی با طرحهای زیبا و نقاشی شده در ابتدا برای فضاهای مذهبی مانند معابد و بعدها در مساجد تولید شده و در زیباسازی این گونه فضاها استفاده میشد. به دلیل بهداشتی بودن کاشی و رد شدن آب از روی آن، کاشیها را در حمام نیز به کار میبردند. پس از گذشت سالها کاشیکاری به داخل منازل نیز راه پیدا کرد و با صنعتی شدن این حرفه، تحول بزرگی در کاشیکاری منازل به وجود آمد.
مراحل تولید کاشی سنتی ایرانی
کاشیهای سنتی ایرانی عموما به صورت دستساز تولید میشوند. به همین دلیل روح هنری بالایی داشته و انرژی زیادی به همراه خود به فضا منتقل خواهند کرد. در ادامه مراحل تولید کاشیهای سنتی ایرانی را جهت آشنایی شما عزیزان با این حرفه بیان خواهیم کرد. برای تولید یک کاشی سنتی ایرانی مراحل زیادی طی میشود تا یک کاشی سنتی ایرانی آماده اجرا در هر فضایی باشد. برای تهیه این کاشی ابتدا با توجه به کاربرد کاشی متریال اولیه را با هم مخلوط میکنند.
ممکن است کاشی برای سرویسهای بهداشتی باشد و یا برای تزئین دیوار داخلی منزل به کار رود. با توجه به کاربرد آن باید از مواد خاص با مقاومتهای مختلفی استفاده کرد. سپس مواد را با هم مخلوط کرده و گِل یکدستی را آماده میکنند. پس از قالب زدن گِل در ابعاد مناسب با توجه به کاربرد کاشی، خشتها آماده میشوند و به آن حالت بیسکوییتی میگویند. این خشتها را پس از قالب زدن در دستگاههای خشککن قرار میدهند و پس از خشک شدن توسط کوره پخت اولیه انجام میشود. سپس با توجه به نوع کاشی از سه روش برای نقاشی و ایجاد رنگ بر سطح آن استفاده میکنند. این روشها عبارتند از:
۱. نقاشی رو رنگی که برای تهیه کاشیهای هفت رنگ مورد استفاده قرار میگیرد.
۲. نقاشی رولعابی که در اروپا مورد استفاده قرار گرفته و به آن ماجولیکا گفته میشود.
۳. نقاشی زیر رنگی یا زیر لعابی
پس از ایجاد طرح و رنگ دلخواه روی کاشی، لعاب زده میشود و پخت نهایی انجام میپذیرد. از این روش در کشورهای مختلفی برای تهیه کاشیهای سنتی و دستساز استفاده میشود اما کیفیت هیچ یک از کاشیهای تولید شده قابل مقایسه با کاشیهای ایرانی نبوده و ایران به عنوان پیشتاز در زمینه تولید کاشیهای سنتی و دستساز، بهترین صادرکننده این محصولات نیز به شمار میرود.
استفاده از کاشی سنتی در محیط های گوناگون
کاشی سنتی انواع مختلفی داشته و با سبکهای گوناگون تولید میشود. از کاشیهای سنتی ایرانی برای زیباسازی فضاها و آبنماهای شهری استفاده میشود. طرحهای سنتی و هفت رنگ این کاشیها را میتوانید در محیطهایی مانند مساجد و زیارتگاهها مشاهده کنید. گنبد و گلدسته مساجد و اماکن مذهبی به زیبایی هر چه تمامتر با کاشیهای سنتی ایرانی تزئین شده و فضایی معنوی به وجود میآورند. در گذشته استفاده از کاشی سنتی ایرانی مربوط به فضاهای مذهبی و زیارتی بوده اما در دهههای اخیر از این کاشیها برای دکوراسیون داخلی منازل نیز استفاده میشود.
با ورود به عصر مدرنیته، هر محیطی حتی فضای منازل نیز رنگ و بوی صنعتی به خود گرفت و رنگ و نقش اصیل ایرانی از فضای منازل رخت بر بست. اما پس از مدتی انسان دریافت که روحیات والای انسانی، نیازمند اصالت و انرژی در فضا بوده و به همین دلیل رنگ و نقش سنتی ایرانی بار دیگر به فضای منازل راه پیدا کرد. به دلیل استفاده از کاشی در اغلب فضاهای منزل و کاربرد وسیع این مصالح ساختمانی، کاشی سنتی بهترین وسیله برای ایجاد طرح و نقش اصیل ایرانی در فضای منزل شد.
شما میتوانید انواع کاشیهای سنتی ایرانی را از فروشگاههای معتبر تهیه کرده و با اجرای آن در فضاهای مختلف منزل، روحیه خود و سایر اعضای خانواده را عوض کنید. طرح و رنگ مورد استفاده در کاشیهای سنتی ایرانی به قدری زیبا و با روحیات انسان هماهنگ است که از تماشای آن خسته نشده و این نوع کاشی هیچ گاه در فضای منزل قدیمی نمیشود.
کاشی هفت رنگ شیراز
یکی از زیباترین نمونههای هنر ایرانی، کاشی هفت رنگ شیراز است. این هنر ارزنده در سالهای اخیر ثبت ملی شده و قدمت آن مربوط به کاشیکاری دوره اسلامی است. در این هنر از هفت رنگ سیاه، سفید، لاجوردی، فیروزهای، قرمز، زرد و حنایی استفاده میشود. کاشی هفت رنگ شیراز تجلی هنر کاشی سنتی ایرانی بوده و با داشتن زیبایی فوقالعاده مورد علاقه تمامی افراد قرار میگیرد. در این کاشیها از انواع طرحهای سنتی اسلیمی و ختایی استفاده میشود که روحیات والای انسانی طالب آن است.
طرحهایی مانند گل و مرغ، گلهای اسلیمی و ختایی، طرحهای هندسی سنتی، نمونههایی از طرحهای اجرا شده روی کاشی هفت رنگ شیراز هستند. کاشی هفت رنگ شیراز علاوه بر استفاده در فضاهای متبرکه و زیارتی، کاربرد زیادی در دکوراسیون داخلی منازل دارد. این کاشیها را در دیزاین دیوارهای داخلی منازل نیز استفاده میکنند. در فضاهایی از منزل مانند آشپزخانه یکی از دیوارهای کوچک را به استفاده از این کاشی اختصاص میدهند و مانند تابلوی نقاشی این کاشی را در فضای آشپزخانه اجرا میکنند.
کاشی هفت رنگ شیراز به صورت تابلو نیز تولید میشود که میتوانید تابلوهای کاشیکاری را برای دیوار سالن پذیرایی تهیه کرده و از طرح و نقش موجود در آن لذت ببرید. از دیگر موارد استفاده از کاشی هفت رنگ، دیزاین دیوار سالن پذیرایی است. بخش کوچکی از دیوار سالن پذیرایی و یا ستونها را در سالن پذیرایی میتوانید به استفاده از این کاشی اختصاص دهید و سالن پذیرایی را به بهترین شکل دیزاین کنید. کاشی سنتی را در بخشهایی کوچک از سرویس بهداشتی نیز به کار میبرند.
خطاطی روی کاشی سنتی
نمونههایی از کاشیهای سنتی وجود دارد که روی آن از خطوط نستعلیق استفاده شده است. این کاشیها به صورت تابلوهایی تهیه میشوند که در فضای داخلی منزل نصب شده و به این فضا زیبایی میبخشند. نوشتههای روی این کاشیها عمدتا شعرهای شاعران مشهور ایرانی و یا آیات و عبارات قرآنی هستند که در حاشیه زیبایی از طرحهای سنتی قرار دارند. از این کاشیها در فضاهای مذهبی و مساجد و اماکن زیارتی نیز استفاده میشود.
کاشی فیروزه
رنگ فیروزهای عضو جداییناپذیر طرحهای سنتی ایرانی است. کاشی فیروزه زیبایی و جلوه بینظیری به محیط داده و به اشکال گوناگون تولید میشود. شکلهایی مانند مربعی کوچک، ستارهای، شش ضلعی، هشت ضلعی و … از اشکال مختلف کاشی فیروزه هستند. از این کاشیها در فضاهایی مانند سرویس بهداشتی و حمام، برای تزئین آبنما و حوض در منازل، در تزئین دیوارهای گلخانه منازل و پاسیو و … استفاده میشود. جلوه جذاب این کاشی با قرار گرفتن در کنار آب، آرامشی وصفناپذیر به انسان هدیه میدهد.
کاشی سنتی دو رنگ
علاوه بر موارد ذکر شده، کاشیهای سادهتری نیز وجود دارند که دارای نقش و طرح سنتی بوده و از رنگهای کمتری در آنها استفاده شده است. کاشیهایی با زمینه سفید که دارای طرحهایی سنتی به رنگ آبی و طوسی هستند میتوانند در منازل با وسعت بیشتری اجرا شده و همچنین برای کف فضاها نیز کاربرد دارند.
از این کاشیها میتوان برای پوشش فضاهای بینکابینتی در آشپزخانهها، دیوارهای حمام و سرویس بهداشتی و … استفاده کرد تا علاوه بر ایجاد طرحی سنتی در محیط، از شلوغی و ازدحام رنگها در فضای زیاد نیز جلوگیری نمود. این کاشیها در رنگ دیگری نیز تولید میشوند که دارای زمینه آبی و طرحهای سفید هستند. جلوه و جذابیت موجود در این نوع کاشیها موجب شده است تا زیبایی خارقالعادهای در فضا به وجود آمده و این کاشیها هیچگاه قدیمی نشده و کهنه نخواهد شد.
نگهداری از کاشی سنتی ایرانی
این کاشیها هنر ارزنده ایرانی بوده و نیازمند مراقبت و دقت در استفاده از آن هستیم. برای حفظ کیفیت و رنگ و لعاب این کاشیها لازم است تا نکات سادهای را در زمان استفاده و نظافت از این محصولات رعایت نماییم. کاشیهای دستساز ایرانی را در فضاهای پر رفت و آمد که امکان برخورد اجسام و اشیا وجود دارد نصب نکنید زیرا این کاشیها ممکن است در اثر برخورد اجسام دچار شکستگی شده و یا لعاب موجود روی آنها آسیب ببیند.
برای نظافت این کاشیها لازم است تا از مواد مناسب و مخصوص استفاده کنید تا سطح روی کاشی خراب نشود. همچنین جهت نظافت لازم است تا از ابزار مناسب مانند پارچههای نرم و لطیف استفاده کنید و از تمیز کردن کاشی با فرچه و دستمالهای زبر و خشن خودداری نمایید. زیرا در این صورت ممکن است لعاب موجود در سطح کاشی در طولانی مدت دچار خراش و ساییدگی شود.